ศรีหมึก : คนตีเหล็ก

เสียงฆ้อนกระทบเหล็กร้อนดังตักตักตัก เหล็กร้อนสีส้มถูกตีขึ้นรูปซ้ำแล้วซ้ำเล่า เสียงดังตักตักตักดังต่อเนื่องมิขาดสาย ชายตีเหล็กผิวคล้ำก้มมองผิวเหล็กร้อนที่ถูกฆ้อนกระทบโดยมิเงยหน้ามองผู้ใด ฆ้อนกระทบเหล็กร้อนที่วางบนทั่ง ด้ามฆ้อนถูกจับด้วยมืออันหยาบกร้านจับบังคับด้วยกำลังภายในทั้งร่างกายทำให้เสียงตีเหล็กดังเป็นจังหวะต่อเนื่องมิขาดสาย เหล็กร้อนหยาบกระด้างถูกขึ้นรูป

เรามองปลายมีดแหลมเล็ก คมมีดอันคมกริบ สันมีดโค้งงดงาม เราวางมีดเล่มนั้นแล้วเดินจากมา จำได้เพียงเสียงตีเหล็กเป็นจังหวะซึ่งจะหยุดลงเมื่อมีดเหล็กอยู่ในเตา เตาเผามีดขนาดใหญ่สร้างจากดิน ลักษณะคล้ายดั่งเตาเผาถ่าน เสียงลมจากเครื่องสูบลมขนาดเล็กเป่าไฟในเตาเผามีดให้ลุกโชน ความร้อนจากเหล็กและเตาเผาทำให้เราแสบใบหน้า อุณภูมิอันอบอ้าวในโรงตีเหล็กขนาดเล็กหลังคามุงด้วยหญ้าคา ทำให้เราออกห่าง

ขณะเดินออกจากโรงตีเหล็ก เสียงตีเหล็กยังดัง ตักตักตัก คล้ายมีเสียง ติงติงติง ผสมอยู่ในเสียงตีเดียวกัน จังหวะอันต่อเนื่องกลายเป็นเสียงอันไพเราะเมื่อฟังในระยะห่าง ฉันหยุดยืนอยู่ใต้ร่มไม้ใหญ่ สายลมเย็นเยียบกระทบใบหน้า เสียงฆ้อนตีเหล็กกระทบหูเกิดเป็นความไพเราะขึ้นมาจับใจ

อะไรทำให้ชายผิวคล้ำทำงานตีเหล็กอย่างต่อเนื่อง….  การถือฆ้อนปอนส์น้ำหนักมากตีลงบนเหล็กร้อนทั้งวันคืน คงมิใช่เพราะหลงรักในความลำบากตรากตรำ  

หลายปีผ่าน ฉันเดินทางบนถนนแห่งหนึ่งของประเทศไทยได้ยินเสียงคล้ายคนกำลังตีเหล็ก เสียงคนตีเหล็กดังขึ้นในความทรงจำแต่ความจริงมันคือเสียงคนตีกลอง เสียงแน่นหนักเหมือนเสียงฆ้อนกระทบเหล็กร้อนบนทั่ง ฉันฉุกคิดและทบทวนความทรงจำ กระทั่งถึงยามตะวันลับฟ้าจึงนึกขึ้นได้ว่า เสียงกลองที่ฉันได้ฟังคล้ายกับเสียงตีกลองของ John Otto มือกลองวง Limp Bizkit  หรือคล้ายกับเสียงตีกลองของ สุชัฒติ จั่นอี๊ด (ชัช) มือกลองวง bodyslam

เสียงกลอง เสียงตกกระทบของวัตถุ เสียงสายฝนตกกระทบหลังคา มีความไพเราะด้วยเหตุใด?

ฉันนิ่งคิดอยู่นานจึงพอสรุปเหตุผลได้ว่า ลำพังเพียงเสียงตกระทบ คงมิงดงามและไพเราะหากขาดการควบคุมจากหัวใจอันเป็นจังหวะ (Pattern) ซึ่งการควบคุมโดยธรรมชาติหรือการควบคุมโดยมนุษย์ล้วนมีลีลาอันแตกต่าง (Rhythmic Pattern) จังหวะเร็วหรือช้าล้วนส่งผลต่อความรู้สึก หรือแม้แต่ Pattern องค์ประกอบศิลปะวาพภาพอันมิเคยส่งเสียงก็ยังมีผลต่อความรู้สึก

ฉันกดเส้นชีพจรหรือเส้นเลือดบนข้อมือซ้ายของฉัน สังเกตจังหวะการเต้นของห้วใจว่าตรงกับเสียงของจังหวะกลองหรือไม่ หรือบางทีฉันกลั้นลมหายใจ กำหนดลมหายใจให้เป็นจังหวะที่ช้าลงเพื่อทำให้จิตใจอันว้าวุ่นสงบลง ฉะนั้นจังหวะจึงมิใข่เรื่องภายนอกตัวเรา แต่จังหวะเป็นเสิ่งภายในตัวตนซึ่งเราเป็นผู้กำหนดและสามารถแสดงจังหวะของตนออกเป็นผลงานศิลปะหลายแขนง

แม้แต่การประกอบกิจกรรมบางอย่างซึ่งไม่เกี่ยวกับศิลปะ จังหวะก็ทำให้เราประกอบกิจกรรมบางอย่างซ้ำๆ ต่อเนื่องเป็นเวลายาวนาน ศิลปินบางท่านเล่นตนตรีตลอดทั้งชีวิต ศิลปินบางท่านวาดรูปตลอดชีวิต ศิลปินบางท่านร่ายรำตลอดชีวิต

นั่นเรียกว่าท่วงทำนองในจังหวะชีวิตศิลปิน

แล้วใครเล่า เป็นผู้กำหนดจังหวะ จังหวะดนตรี จังหวะชีวิต จังหวะธรรมชาติ จังหวะของโลก หรือหากเรามิใช่ผู้กำหนดจังหวะแล้วเราจะอาศัยอยู่ในจังหวะนั้นอย่างมีความสุขได้หรือไม่ อยู่ในจังหวะชีวิตของเมืองที่เราอาศัยอยู่ได้หรือไม่ หรือเราจะอาศัยอยู่ภายใต้จังหวะแห่งฤดูกาลตามธรรมชาติของประเทศในอีกซีกโลกหนึ่งได้หรือไม่ แล้วเราจะอาศัยอยู่ภายในจังหวะอย่างคล้อยตามอย่างมีความสุขได้อย่างไร หรือใครที่มีพลังเพียงพอจะใช้จังหวะขัด (Syncopation) อันเป็นจังหวะที่ฝืนธรรมชาติในท่วงทำนองชีวิตของตนเอง  

จังหวะ (Pattern) จึงมีความหมายกว้างกว่าความหมายเรื่องจังหวะดนตรี มีความหมายกว้างกว่าจังหวะในองค์ประกอบพื้นฐานทางศิลปะ หรือกว้างกว่าจังหวะของโลกปัจจุบัน สิ่งสำคัญคือ เมื่อเรายึดถึอจังหวะเดียวกัน จะทำให้เกิดความเป็นอันหนึ่งอันเดียว เรียกว่า เอกภาพ หรือ Unity

กระจอกชัย