พวกเงี้ยวหรือไทใหญ่ เป็นกลุ่มชาติพันธ์ุกลุ่มหนึ่งที่อาศัยอยู่ในรัฐฉาน ประเทศพม่าได้อพยพเข้ามาอยู่อาศัยในเมืองพะเยานานแล้วแต่ไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าเริ่มเข้ามาอยู่อาศัยเมื่อใด อย่างไรก็ตามจากภาพจิตรกรรมฝาผนังวิหารวัดหลวงราชสัณฐานในเมืองพะเยาซึ่งสร้างเมื่อปีพ.ศ. 2410 ได้ปรากฏภาพของพวกเงี้ยวเป็นหลักฐาน ทำให้สันนิษฐานว่า ช่วงต้นสมัยรัตนโกสินทร์หลังการฟื้นเมืองพะเยาในปีพ.ศ. 2387ได้มีพวกเงี้ยวเข้ามาอยู่อาศัยในเมืองพะเยาแล้ว ต่อมาภายหลังสมัยรัชกาลที่ 5 พวกเงี้ยวได้อพยพเข้ามาอยู่อาศัยในเมืองพะเยาเป็นจำนวนมาก โดยเข้ามาเพื่อเป็นแรงงานให้กับบริษัทสัมปทานป่าไม้ของอังกฤษ และส่วนหนึ่งเข้ามาทำอาชีพค้าขายหรือบ้างก็เป็นช่างฝีมือ ถิ่นที่พวกเงี้ยวส่วนใหญ่อาศัยอยู่คือ ชุมชนบ้านแม่ต๋ำ ซึ่งเป็นหมู่บ้านขนาดใหญ่ พื้นที่พวกเงี้ยวอาศัยอยู่ตั้งแต่บริเวณวัดศรีจอมเรืองซึ่งอยู่ใกล้กับริมน้ำแม่อิง ข้ามฝั่งแม่น้ำอิงไปถึงวัดแม่ต๋ำเมืองชุม วัดแม่ต๋ำภูมินทร์ วัดแม่ต๋ำอินทร์ฐาน และวัดแม่ต๋ำป่าลาน ในช่วงที่เกิดเหตุการณ์พวกกบฏเงี้ยวก่อการจลาจลในมณฑลพายัพเมื่อพ.ศ. 2445 เมืองพะเยาเป็นหนึ่งในเป้าหมายที่ถูกพวกกบฏเงี้ยวเข้าปล้น ภายหลังเมื่อถูกกองทัพสยามปราบปรามจนพ่ายแพ้...

กลุ่มวัดโบราณของพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์ฝ่ายนิกายสวนดอก หรือคามวาสีในเวียงพยาว (เวียงน้ำเต้า) ที่ค้นพบจำนวน 18 วัด จากจำนวนวัดที่มีอยู่ในเวียงทั้งหมด 19 วัด ปัจจุบันเหลือเพียง 2 วัดที่ยังคงสถานะเป็นวัดมีพระสงฆ์จำพรรษาอยู่คือ วัดลีและวัดศรีจอมเรือง อีกหนึ่งวัด (วัดสุวรรณาราม) ปัจจุบันกลายสถานะเป็นสำนักชีดรุณีวิเวกาศรม จากหลักฐานทางจารึกจะเห็นว่า พุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ์ฝ่ายนิกายสวนดอก เจริญรุ่งเรืองในเวียงพยาวตั้งแต่ช่วงพุทธศตวรรษที่ 20-21 ซึ่งมีวัดสำคัญคือ วัดสุวรรณมหาวิหาร เป็นวัดประธานกลุ่ม เจ้าสี่หมื่นพะเยา อาเลี้ยงของพระญาสามฝั่งแกน...

เศียรพระพุทธรูปหินทราย ศิลปะสกุลช่างพะเยาที่ได้รับอิทธิพลศิลปะสุโขทัย ขุดพบได้ที่วัดมหาพนในเมืองพะเยา พร้อมกับโบราณวัตถุมีค่าจำนวนหลายรายการซึ่งพบอยู่ภายในกรุใต้ฐานชุกชี เมื่อครั้งหน่วยศิลปากรที่ 4 จังหวัดเชียงใหม่ ได้มาทำการขุดแต่งโบราณสถาน(วัดมหาพน)ร้างแห่งนี้ เมื่อเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2530 และเคยเป็นข่าวเกรียวกราวในหน้าหนังสือพิมพ์ยุคนั้น โบราณวัตถุบางส่วนปัจจุบันจัดแสดงอยู่ที่หอวัฒนธรรมนิทัศน์วัดศรีโคมคำ ต.เวียง อ.เมือง จ.พะเยา

เป็นพระพุทธรูปเนื้อหินทราย(รูปที่ 1,2) ปางมารวิชัยนั่งขัดสมาธิราบ ขนาดใหญ่มีหน้าตักกว้าง 110 ซม. สูง 140 ซม. สภาพองค์สมบูรณ์ ศิลปะสกุลช่างพะเยา อายุสมัยประมาณกลางพุทธศตวรรษที่ 21 ลักษณะรูปแบบพระพักตร์ทรงสี่เหลี่ยมมน พระขนงไม่โก่งมากนัก พระนาสิกค่อนข้างใหญ่ แนวพระเนตรเกือบเป็นเส้นตรง พระโอษฐ์ยิ้มเล็กน้อย มุมพระโอษฐ์ทั้งสองข้างตวัดขึ้นเล็กน้อย ส่วนพระเกตุมาลาเป็นทรงเตี้ยๆมีขนาดค่อนข้างใหญ่รองรับพระรัศมีเปลว พระสังฆาฏิเป็นแผ่นขนาดค่อนข้างใหญ่ยาวลงมาจรดพระนาภี พระหัตถ์และนิ้วพระหัตถ์ค่อนข้างใหญ่เทอะทะ ปลายนิ้วพระหัตถ์ยาวเสมอกันทุกนิ้ว จากประวัติการค้นพบพระพุทธรูปองค์นี้ พบเมื่อปีพ.ศ....