วิสูตร วงค์ไชย คือช่างซ่อมเครื่องใช้ไฟฟ้าและอุปกรณ์อิเล็กทรอนิค เขาชมชอบเรื่องราวการทำการเกษตร ศึกษาความรู้เรื่องเกษตรอินทรีย์จากอินเทอร์เน็ต หลังเกิดปัญหาเรื่องสุขภาพจากอาการผืนแพ้สารตะกั่วเครื่องใช้ไฟฟ้า เขาตัดสินใจทำเกษตรอินทรีย์อย่างจริงจัง ปัจจุบัน เขาสร้างนวัตกรรม (Innovation) ด้วยการผลิตสินค้าชีวภัณฑ์กำจัดศัตรูพืชหลายประเภท เขาเรียนรู้เรื่องอัตลักษณ์และพยายามสร้างอัตลักษณ์ของตนเองเพื่อเชื่อมโยงกับอัตลักษณ์ของชุมชนที่เขาอาศัย
ทางออกของปัญหาสุขภาพคือเกษตรอินทรีย์
ผมเปิดร้านซ่อมเครื่องใช้ไฟฟ้า ตั้งแต่อายุ 15 ปี ผมทำงานและเรียนจบครุศาสตร์บัณฑิตอุตสาหกรรมศิลป์ วิทยาลัยครูเชียงราย หลังจากทำงานมานานหลายปี ผมเริ่มมีอาการแพ้สารตะกั่ว เกิดผื่นแพ้บริเวณผิวหนัง ร่างกายผมทนสารเคมีสารพิษไม่ไหว ผมจึงหันมาทำการเกษตรอย่างจริงจังในช่วง พ.ศ.2563 ก่อนหน้านั้น ผมซื้อที่ดินและเริ่มทำสวนพุทรา เราปลูกพุทราปลอดสารพิษสายพันธุ์ใต้หวัน เมื่อได้ผลผลิตก็มีปัญหาด้านการตลาด ผลผลิตพุทราเน่าเสียขายไม่ทัน ผมจึงลดพื้นที่ปลูกพุทราเปลี่ยนแนวคิดสู่ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง
ผมศึกษางานวิจัย อ่านงานเขียนเก่าๆเกี่ยวกับเกษตรอินทรีย์ หลังจากนั้นนำความรู้มาทดลองทำ เริ่มตัดแต่งกิ่งพุทรา การตัดแต่งกิ่งจะเหลือเศษกิ่งไม้ ผมจะนำกิ่งก้านของต้นพุทธามาเผาในกระทะด้วยความร้อนสูงแล้วดับไฟด้วยน้ำ จนได้สิ่งที่เรียกว่า ไบโอชาร์ (Biochar) หลังจากนั้นนำมาผ่านกระบวนการทำเป็นผลผลิตน้ำส้มควันไม้ สามารถนำไปใช้ประโยชน์ในการฆ่าเชื้อโรคในดิน ไล่แมลง เร่งผลไม้ให้มีรสหวาน เร่งให้การออกดอก ด้วยจุดเริ่มต้นแบบนี้ผมจึงเติบโตขึ้น
ถ่านมี 3 ชนิดตามลักษณะอุณภูมิการเผา ถ่านหุงต้มคือชาโค (Charcoal) เผาด้วยความร้อน 600-800 องศา ถ่านชีวภาพ หรือ ไบโอชาร์ (Biochar) จะใช้อุณภูมิในการเผาสูงขึ้นทำให้มีรูพรุนในถ่านมากขึ้น ผมใช้ประโยชน์จากถ่านไบโอชาร์ในการดูดซับหรือเก็บกักสารไล่แมลง สามารถเก็บน้ำส้มควันไม้ให้อยู่ในรูปของถ่านหรือคาร์บอน ถ่านอีกประเภทคือถ่านแบบแกร่ง หรือ ถ่านกัมมันต์ (Activated Carbon) ใช้ทำเครื่องกรองน้ำ หน้ากากรองกลิ่น กรองอากาศ คุณสมบัติของถ่านสามารถบรรเทาอาการปวดท้อง ใช้ถ่านหุงต้มอาหาร ดูดความชื้นหรือซับน้ำ ปัจจุบัน ผมทำงานวิจัยร่วมกับคณะเกษตรศาสตร์และทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยพะเยา ในการสร้างผลิตภัณฑ์จากถ่านไบโอชาร์ (Biochar)
หลังการปรับเปลี่ยนมาทำการเกษตรอินทรีย์ผมไม่ใช้สารเคมี ปุ๋ยเคมี ยาฆ่าแมลง สารเคมี เร่งออกดอก ขยายผล ยืดช่อดอก เพราะผมศึกษาเรียนรู้การใช้น้ำหมัก ผมมีโจทย์การทำงานว่า จะทำอย่างไรในช่วงฝนตกให้พุทราเกิดการออกดอก นั่นคือโจทย์ การใช้งานน้ำหมักชีวภาพเพื่อทดแทนสารเคมี
ผลิตชีวภัณฑ์ควบคุมศัตรูพืชระดับชุมชน
ผมผลิตชีวภัณฑ์ควบคุมศัตรูพืช (biotechnology) โดยได้รับการสนับสนุนจากเกษตรอำเภอเมืองพะเยา ผมพัฒนาคุณสมบัติ พัฒนารูปลักษณ์ ลวดลาย โลโก้ ผลิตภัณฑ์เป็นของตนเอง ชีวภัณฑ์ควบคุมศัตรูพืช มีอยู่ 3 ชนิด
1.เชื้อราบิวเวอเรีย (Beauveria) เป็นจุลินทรีย์ก่อโรคกับแมลงศัตรูพืชหลายชนิด เช่น เพลี้ยอ่อน เพลี้ยแป้ง เพลี้ยไฟ เพลี้ยกระโดดสีน้ำตาล แมลงหวี่ขาว ไรแดง และ หนอนแมลงศัตรูพืช
2.เชื้อราเมธาไรเซียม (Metarhizium) จุลินทรีย์ควบคุมแมลงศัตรูพืช ทำให้เกิดโรคกับแมลงเมื่อสปอร์ของเชื้อราดลงบนลำตัวของแมลง ในสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมและสภาพความชื้นสูงจะมีการเจริญงอกเข้าไปในตัวแมลง ระยะแรกจะเห็นจุดสีน้ำตาลบนผนังลำตัว และต่อมาสามารถมองเห็นเส้นใยสีขาวเจริญเติบโตบนลำตัวแมลง หลังจากนั้นจะพบสปอร์ลักษณะคล้ายฝุ่นสีเขียวปกคลุมทั่วตัวของแมลง
3.เชื้อราไตรโคเดอร์มา (Trichoderma) เชื้อราที่ใช้เป็นยาฆ่าเชื้อรา สำหรับการใช้ทางใบการรักษาเมล็ดพันธุ์และการบำบัดดินเพื่อปราบปรามโรคที่ก่อให้เกิดเชื้อรา เป็นราที่กินรา ขยายตัวได้ดีมาก ป้องกันโรคโคนเน่า
ผมมีแนวคิดเรื่อง 5 ธนาคารฟาร์ม 1.ธนาคารดิน คือกระบวนการปรับปรุงดิน 2.ธนาคารน้ำหมัก ทำน้ำหมักชีวภาพเพื่อทดแทนสารเคมี 3.ธนาคารเมล็ดพันธ์ เก็บรักษาเมล็ดพันธ์ ทำเมล็ดพันธ์ุ เพื่อใช้เพาะปลูกเอง หรือจะขยายพันธุ์ด้วยการตอนกิ่ง 4.ธนาคารชีวภัณฑ์ เราได้รับการสนับสนุนโครงการผลิตชีวภัณฑ์จาก หน่วยงานรัฐอย่างสม่ำเสมอ 5.ธนาคารความรู้ เราพัฒนาความรู้ ทำงานวิจัยร่วมกับ ผศ.ดร.วาสนา พิทักษ์พล และ ผศ.น.สพ.สมชาติ ธนะ คณะเกษตรศาสตร์และทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยพะเยา เราศึกษาและจดบันทึกความรู้ของปราชญ์ท้องถิ่น ทดลองจนเป็นที่แน่ชัดแล้วว่า ความรู้เหล่านั้นนำมาใช้ประโยชน์ได้จริงหรือนำมาประยุกต์ใช้ได้เป็นอย่างดี
สินค้าเกษตรอินทรีย์มีอัตลักษณ์ของชุมชน
ปัจจุบัน ผมผลิตสินค้าแปรรูปแป้งข้าวหมากหรือแป้งข้าวหมัก อันจะอยู่ในรูปของยีสต์ จุลินทรีย์หรือรา เมื่อรับประทานจะก่อให้เกิดสาร Probiotics หรือกลุ่มแบคทีเรียในระบบทางเดินอาหาร คนไทยสมัยก่อน เมื่อเกิดอาการแขนชามือชาเขากินแป้งข้าวหมากเพื่อรักษาอาการ ตัวอย่าง เช่น เรารับประทานข้าวกล้องเราไม่ได้รับวิตมินบีข้าวกล้องในทันที เราต้องอาศัยยีสต์ช่วยย่อยสลายสารข้าวกล้องด้วย Probiotics
ผมล้มเหลวด้านการเกษตรเพราะไม่ยอมใช้สารเคมี ปลูกผักสวนครัวเมื่อไม่ใช้สารเคมีพืชผักก็ตายหมด ผมจึงศึกษาเกษตร สมัยก่อนเราอ่านหนังสือแปลประเทศเกาหลี เป็นเรื่องเกี่ยวกับ IMO หรือจุลินทรีย์ท้องถิ่น หนังสือเล่าถึงกระบวนการหมัก การเปรียบเทียบระหว่างเกษตรทั่วไปกับเกษตรอินทรีย์ ผมเริ่มศึกษาจากการอ่าน อ่านหนังสือ อ่านงานวิจัย ผมรักเกษตรอินทรีย์ ทำการเกษตรด้วยตนเอง เริ่มก่อตั้งกลุ่มวิสาหกิจตำบลบ้านตุ่น อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา ผลผลิตพุทราอินทรีย์จากสวนของผมได้รับการรับรองจากสมาพันธ์เกษตรกรรมยั่งยืนพะเยา (SDGsPGS) ผลผลิตจำหน่ายให้กับ บริษัท ออร์แกนิคพะเยา วิสาหกิจเพื่อสังคม จำกัด หรือ opse ปีละ 100 กิโลกรัม โดยได้รับองค์ความรู้ด้านการจัดการและการตลาดจาก ผศ.ดร.บังอร สวัสดิ์สุข คณะบริหารธุรกิจและนิเทศศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา
อีกไม่นานผมจะวางสินค้าที่ร้านค้าบริเวณโรงพยาบาลพะเยา สินค้าของผมมี พุทราสด พุทราแห้ง น้ำพุทรา กล้วยอบแห้ง น้ำผึ้ง ฟ้าทลายโจรอัดเม็ด น้ำผึ้ง ผมมีตู้อบพลังานแสงอาทิตย์ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานพลังงานจังหวัดพะเยา ผมสร้างเครือข่ายกลุ่มวิสาหกิจตำบลบ้านตุ่น อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา มีสมาชิกจำนวน 30 คน ผมคิดว่าเกษตรอินทรีย์สามารถตอบโจทย์การใช้ชีวิตของผมทุกอย่างแล้วครับ
บางครั้ง มีคนต่อต้านแนวคิดเกษตรอินทรีย์ของผม เกษตรกรบางคนใช้ปุ๋ยเคมี แต่เป็นการใช้สารเคมีกำจัดศัตรูพืช แต่ตอนนี้ไม่มีคนใช้สารเคมีแล้ว ผมบอกเกษตรกรอยู่เสมอว่า หญ้ามีประโยชน์มากเพราะรากหญ้าจะเป็นท่อนำน้ำลงไปสู่พื้นดินได้อย่างรวดเร็วที่สุด ไม่เชื่อลองเทน้ำลงบริเวณที่มีหญ้าดูครับ หญ้าจะดูดน้ำลงดินอย่างรวดเร็ว การทำเกษตรอินทรีย์ต้องค่อยเป็นค่อยไป หากเราไปแอบใส่ปุ๋ยเคมี ก็ไม่มีหัวใจเป็นเกษตรอินทรีย์แล้ว ผมว่าเริ่มแรกเราต้องมีใจ
ผมทำฟาร์มเกษตรอินทรีย์อย่างจริงจัง 2 ปี ตอนนี้วัตถุดิบมีมากขึ้น มีสินค้าหลากหลายขึ้น ผมมีอัตลักษณ์ของตนเอง แต่ผมก็อยากแสดงอัตลักษณ์เรื่องการจักสาน กรงไก่ ซึ่งเป็นแนวคิดชุมชน บ้านบัว ตำบลบ้านตุ่น อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา มีกระบวนการสร้างอัตลักษณ์ชุมชน (Branding) เริ่มตั้งแต่การทำสื่อ ทำแอพพลิเคชั่น ผมอยากทำสินค้าเกษตรอินทรีย์ให้มีอัตลักษณ์ของชุมชนอยู่ด้วยให้ยั่งยืนตลอดไป
สัมภาษณ์ / ถ่ายภาพ ร.ต.อ.ทรงวฒิ จันธิมา (กระจอกชัย) เรียบเรียง ผศ.น.สพ.สมชาติ ธนะ
